Odpowiedzialność pracodawcy
Za łamanie przepisów prawa pracy, w szczególności tych, dotyczących uprawnień pracowników, odpowiedzialny jest pracodawca. Naruszenie praw pracownika zazwyczaj klasyfikowane jest jako wykroczenie usankcjonowane karą grzywny. Jednak bywają sytuacje, w których wykroczenie może zostać potraktowane jako przestępstwo, które grozi odpowiedzialnością karną z możliwością, nawet- pozbawienia wolności.
Do naruszeń przepisów prawa pracy zaliczamy sytuacje, gdy pracodawca:
- nie wypłaca wynagrodzenia za pracę,
- wypłaca wynagrodzenie nieterminowo,
- zaniża przysługujący pracownikowi urlop wypoczynkowy,
- narusza przepisy bhp,
- nie zgłasza wymaganych danych do ZUS,
- nie rozlicza nadgodzin.
W zależności od okoliczności powyższe zdarzenia mogą zostać potraktowane jako wykroczenie bądź przestępstwo. Jednak jest to o tyle trudne, że wg Kodeksu Karnego odpowiedzialność karną ponosi ten, który popełnił czyn zabroniony pod groźbą kary przez prawo. Z drugiej strony, czynu, który ma znikomą szkodliwość dla społeczeństwa, nie można nazwać przestępstwem.
Niewypłacenie wynagrodzenia za pracę jest traktowane jako wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Jeżeli przypadek ten ma miejsce jednorazowo, wówczas nie jest to przestępstwo. Natomiast wielokrotne niewypłacenie przez pracodawcę należnego wynagrodzenia, przeczy już osiągnięciu założonego przez prawo stanu, tj. terminowego wypłacenia wynagrodzenia za pracę.
Istnieją przewinienia przeciwko prawom osób, które wykonują pracę zarobkową, które nazywane są przestępstwem, mimo że nie posiadają cech złośliwości, czy uporczywego trwania przy niedozwolonym zachowaniu. Takie zachowania to np.
- narażenie pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia, w wyniku niedopełnienia obowiązków z zakresu bhp,
- niepowiadomienie w terminie właściwego organu, o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo niesporządzenie, lub nieprzedstawienie wymaganej dokumentacji,
- niezgłoszenie do właściwego organu (ZUS) wymaganych przez prawo danych lub podanie nieprawdziwych danych, mających wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość,
- odmowa ponownego przyjęcia do pracy osoby, która ma do tego prawo na mocy orzeczenia właściwego sądu.
Odpowiedzialność osoby zajmującej się sprawami kadrowymi
Pracodawca ma wobec pracowników obowiązki związane z zatrudnieniem, wynagradzaniem, czy określaniem ich uprawnień, ale w praktyce często zleca je osobie zajmującej się działem kadr. Z tego tytułu stanowisko takiej osoby, obarczone jest dużą odpowiedzialnością za wykonywanie obowiązków pracodawcy wobec pracowników.
Do obowiązków osoby zajmującej się kadrami należy:
- sporządzanie umów o pracę oraz oświadczeń o ich rozwiązaniu,
- wypełnianie świadectw pracy,
- obliczanie wymiaru urlopu,
- obliczanie wynagrodzeń,
- prowadzenie ewidencji czasu pracy,
- prowadzenie akt osobowych pracowników,
- prowadzenie wszelkich wymaganych ewidencji i rejestrów,
- wypełnianie obowiązków informacyjnych wobec instytucji państwowych.
W sytuacji, gdy kadry nieprawidłowo ustalą uprawnienia pracownicze, może to spowodować niekorzystne skutki zarówno dla pracownika, który przykładowo nie uzyska przysługującego mu świadczenia, jak i dla pracodawcy – w przypadku, gdy pracownik złoży skargę na pracodawcę do Państwowej Inspekcji Pracy lub wystąpi o wypłacenie należności do sądu pracy.
Zakres odpowiedzialności osoby zajmującej się kadrami uzależniony jest od zakresu uprawnień i stopnia decyzyjności, jakich przydzieli mu pracodawca. Kadrowy/a, jak każdy inny pracownik, odpowiada przed pracodawcą za niedopełnienie obowiązków oraz ewentualną szkodę, do jakiej może doprowadzić swym działaniem. Ewentualne nieprawidłowości stwierdzone np. przez Inspektora Pracy, są jednak zarzucane pracodawcy i to on poniesie za nie odpowiedzialność. Podobnie w przypadku, gdy pracownik na podstawie złego obliczenia, otrzyma zaniżone wynagrodzenie – w tym przypadku odpowiedzialność za taką sytuację również ponosi pracodawca, natomiast osoba zajmująca się kadrami odpowiada względem pracodawcy. Pracownik na stanowisku kadrowego, który nie wypełnia należycie swoich obowiązków, ponosi odpowiedzialność służbową, porządkową lub materialną. Osoba, która dokonała nieprawidłowych obliczeń lub nie prowadziła rzetelnie akt osobowych, może ponieść konsekwencje służbowe- nawet rozwiązanie umowy.
Odpowiedzialność porządkowa osoby zajmującej się kadrami dotyczy wyłącznie przewinień o charakterze porządkowym, np. nieprzestrzeganie reguł czasu pracy- (spóźnianie się). W takich sytuacjach pracodawca może wyciągnąć konsekwencje w postaci kary upomnienia, nagany, bądź kary pieniężnej, choć ta ostatnia stosowana jest tylko za nieprzestrzegane przepisów bhp lub ppoż., opuszczanie pracy bez usprawiedliwienia, czy stawianie się do pracy w stanie nietrzeźwości.
Odpowiedzialność materialna ma miejsce wtedy, gdy pracodawca oczekuje od Kadrowego naprawy szkody, którą ten wyrządził przez swoje zaniedbanie. Odszkodowanie dla pracodawcy obejmuje rzeczywistą stratę, np. kwotę odszkodowania, jaką pracodawca musiał wypłacić pracownikowi z tytułu wydania niewłaściwego świadectwa pracy. Kara pieniężna nie może przekraczać trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika kadrowego, jednak w niektórych przypadkach (np., gdy pracownik działał celowo), pracodawca może żądać wyrównania szkody w pełnej wysokości.