Każde przedsiębiorstwo zobligowane do prowadzenia pełnej księgowości powinno doskonale orientować się, czym są aktywa oraz pasywa. Trzeba mieć bowiem świadomość, że kwestie te są integralną częścią składową bilansu, który należy uznawać za bodaj najistotniejsze sprawozdanie z funkcjonowania przedsiębiorstwa. Dlatego też warto zaznajomić się z istotą pasywów i aktywów firmowych, zachodzącymi pomiędzy nimi podobieństwami i różnicami, a także zasadami sporządzania bilansów finansowych danego przedsiębiorstwa. Podstawowe informacje odnoszące się do tych zagadnień znajdą się w niniejszym artykule.
Kilka słów o aktywach
Wszelkie kwestie związane z aktywami zostały uregulowane w ustawie o rachunkowości. Zgodnie z zawartą w tym akcie prawnym definicją za aktywa trzeba uważać podlegające ścisłej kontroli przedsiębiorstwa zasoby majątkowe, których realna wartość została określona w sposób niepozostawiający żadnych wątpliwości. Aktywa zwykle zostają utworzone na skutek realizacji określonych działań, ukierunkowanych na osiągnięcie stałego lub tymczasowego zysku finansowego. Do grona aktywów zalicza się różne składniki majątkowe takie jak na przykład zapłata za dostarczony towar lub zrealizowaną usługę, wyposażenie wnętrza biurowego, licencje na oprogramowania komputerowe, a także kapitał własny założyciela przeznaczony na powołanie do życia firmy oraz jej rozwój.
Klasyfikacja aktywów
Za podstawowe kryterium podziału aktywów uznaje się stopień ich płynności. W ten sposób wyodrębnia się od siebie aktywa trwałe oraz obrotowe. Te pierwsze pozostają w firmie przez okres przekraczający jeden rok, począwszy od dnia bilansowego. Aktywa trwałe cechuje relatywnie niski stopień płynności. Aktywa takie dzieli się na kilka rodzajów. Zalicza się do nich zatem m.in. wartości niematerialne i prawne, wśród których wskazuje się głównie na te prawa majątkowe, które można swobodnie wykorzystywać w sensie gospodarczym przez okres powyżej jednego roku. Tego rodzaju wartościami są zwykle rzeczy nabyte oraz wniesione w majątek przedsiębiorstwa na skutek dokonania darowizny lub aportu (licencje, patenty, autorskie prawa majątkowe i prawa pokrewne, know how itp.). Nie można o nich natomiast mówić w przypadku wartości prawnych oraz niematerialnych wytworzonych w danym zakładzie pracy. Oprócz tego trzeba również wspomnieć o rzeczowych aktywach trwałych, czyli rzeczach, które można użytkować w okresie dłuższym niż jeden rok, przy czym cechuje je kompletność i zdatność do użytku. Do takich zalicza się przede wszystkim urządzenia, maszyny, różnego rodzaju nieruchomości, a także żywy inwentarz. Ponadto wartościami niematerialnymi i prawnymi są także należności długoterminowe i inwestycje krótkoterminowe. O tych pierwszych mówi się wówczas, gdy występują różne firmowe należności, wynikające z innych niż standardowa działalności firmy, których termin spłaty przekracza termin jednego roku, licząc od dnia bilansowego.
Natomiast jeśli chodzi o inwestycje długoterminowe, są one aktywami, za pomocą których dąży się do uzyskania szeroko zakrojonych korzyści ekonomicznych powstałych na skutek wzrostu ich wartości w przeciągu określonego czasu (np. długoterminowe papiery wartościowe, udziały w spółce zoo itp.). Z kolei za aktywa obrotowe uznaje się: aktywa rzeczowe, które należy zużyć w przeciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego; płatne i wymagalne aktywa finansowe, które należy zbyć w ciągu jednego roku od dnia bilansowego; należności krótkoterminowe, wynikające głównie z dostaw towarów i usług, jak również rozliczenia międzyokresowe, które trwają nie więcej niż 12 miesięcy do dnia bilansowego.
Kilka słów o pasywach
Za pasywa uznaje się pewne źródła dochodów danej jednostki gospodarczej, dzięki którym można odkryć, skąd wzięły się przychody firmowe. Pasywami mogą być na przykład kapitały zakładowe, a także różnego rodzaju zobowiązania finansowe na poczet planowanych inwestycji rozwojowych przedsiębiorstwa. Wśród pasywów wyodrębnia się przede wszystkim kapitały własne oraz obce. Te pierwsze reprezentowane są przez kapitały podstawowe, przeznaczone na zainicjowanie działalności gospodarczej; kapitały zapasowe wynikające z nadwyżki cen w stosunku do nominalnej wartości akcji lub powstałe z uwagi na zatrzymywanie części zysku netto przez firmę; kapitały z aktualizacji wyceny, które zależą od przeszacowania inwestycji długoterminowych i środków trwałych; kapitały rezerwowe, tworzone przez spółki akcyjne po to, aby pokryć różnego rodzaju straty i zobowiązania.
Kapitałami obcymi nazywa się środki pieniężne przekazane przedsiębiorstwu na pewien określony czas – wraz z jego upływem należy zwrócić te środki właścicielowi. Niekiedy może się to wiązać z kosztami w postaci odsetek. Wśród kapitałów obcych wymienia się także zobowiązania powstające na skutek korzystania z papierów wartościowych, jak również wynagrodzenia pracownicze. Dotyczy to głównie kredytów i pożyczek. Do momentu zwrotu kapitału uważa się go za zobowiązanie przedsiębiorstwa względem innej jednostki.
