Czy pracodawca może zmusić do nadgodzin?

Charakterystyka umowy o prace, zobowiązuje pracownika do podporządkowania się pracodawcy, co oznacza że wykonywanie przez niego pracy w godzinach nadliczbowych jest dla niego obowiązkiem. Jeżeli wiec pracownik nie znajduje się pod szczególną ochroną, nie ma prawa odmówić pracodawcy wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych.

Czy pracodawca może zmusić pracownika do wykonywania nadgodzin?
Pracodawca ma prawo do zmuszenia konkretnego pracownika do wykonywania godzin nadliczbowych jeżeli jest to niezbędne. Należy więc podać tutaj sytuacje, w jakich pracodawca może zmusić pracownika do nadgodzin:

• zachodzi konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia,
• zachodzi konieczność usunięcia awarii,
• jest to spowodowane szczególnymi potrzebami pracodawcy.

Należy jednak podkreślić, iż praca wykonywana w godzinach nadliczbowych może być spowodowana w/w przesłankami, nie może być jednak normą w zakładzie pracy, wynikającą z zaplanowanych uprzednio harmonogramów pracy.

Do czego ma prawo pracownik?
Pracownik ma na pewno prawo do minimalnej, nieprzerwanej przerwy na odpoczynek określonej Kodeksem pracy. Odpoczynek ten powinien trwać 11 godzin na dobę i 35 godzin raz w tygodniu. Tygodniowy czas pracy łącznie z nadgodzinami nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. W związku z czym pracodawca nie może dowolnie zmusić pracownika do nadgodzin, ponieważ tylko wyżej wymienione sytuacje mogą powodować wyższą konieczność pracy pracownika w godzinach nadliczbowych.

Jednakże pracownik może odmówić zostania po godzinach, jeśli polecenie pracodawcy narusza zasady współżycia społecznego.

Czy pracodawca nie może zmusić do nadgodzin określonych osób?
Istnieje bezwzględny zakaz pracy w godzinach nadliczbowych dla określonych grup osób. Są to:

• kobiety w ciąży,
• pracownicy młodociani.

Nawet jeżeli w/w osoby chciałyby z własnej inicjatywy pracować dłużej to nie mają do tego prawa. Kobieta w ciąży, jak i pracownik młodociany nie mają prawa do pracy przekraczającej wymiar czasu pracy.

Pracodawca nie może również zmusić do nadgodzin osoby niepełnosprawnej. Jednakże istnieje możliwość zatrudniania pracowników niepełnosprawnych w godzinach nadliczbowych, jeżeli pracownik złoży wniosek oraz uzyska zgodę lekarza na pracę nadgodzinową. Do tego, pracownik niepełnosprawny zatrudniony przy pilnowaniu mienia może wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych.

Natomiast pracodawca może powierzyć prace w nadgodzinach rodzicom wychowującym dzieci poniżej 4. roku życia, ale tylko wtedy, gdy pracownik wyrazi na to zgodę. Jeżeli pracownik opiekujący się dzieckiem do lat 4 odmówi pracy nadgodzinowej, wówczas nie spotka się z żadnymi negatywnymi konsekwencjami, gdyż ma prawo do odmowy.

Jakie jest wynagrodzenie pracownika w godzinach nadliczbowych?
Pracownik, który wykonuje pracę w godzinach nadliczbowych powinien otrzymać w zamian wolne – dni wolne powinien udzielić mu pracodawca.

Jeżeli jednak pracodawca nie ma możliwości udzielenia pracownikowi dnia wolnego, jest zmuszony do wypłacenia mu dodatkowego wynagrodzenia oraz dodatku, który wynosi:

• 50% wynagrodzenia, jeżeli praca nadgodzinowa ma miejsce w zwykły dzień pracy,
• 100% wynagrodzenia, jeżeli praca nadgodzinowa ma miejsce w niedzielę, święto lub w porze nocnej.